Құрметті Ақмола облысының тұрғындары, жақында біз еліміз үшін маңызды мереке — Қазақстан Республикасының Конституция күнін атап өтеміз. Бұл мейрам біздің құқық тәртібі, әділдік және адам құқықтарын құрметтеу қағидаларына деген адалдығымызды білдіреді. Осы айтулы күннің қарсаңында, біз, Қазақстан Республикасының Адам құқықтары жөніндегі ұлттық орталығының Ақмола облысындағы өкілдігі, Конституцияның маңызы, жетістіктеріміз және болашақтағы міндеттеріміз туралы ойларымызды сіздермен бөлісуді қуанышпен хабарлаймыз.
Конституцияның мемлекетіміз үшін маңызы
Қазақстан Республикасының Конституциясы 1995 жылғы 30 тамызда қабылданған, ол біздің құқықтық және демократиялық мемлекетіміздің негізі болып табылады. Конституция еліміздің өмірінің құрайтын қағидалар мен нормаларды анықтайды. Еліміздің Негізгі заңы азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қамтамасыз етеді, әділдік және билікті бөлу қағидаларын белгілейді, осылайша тұрақты және әділ қоғамның берік негізін қалайды. Конституцияның әрбір бабы біздің халқымыздың құқықтық мемлекетті қалыптастыруға ұмтылысын көрсетеді, онда әр адамның құқықтары құрметтеліп, қорғалады. Конституция өмір, бостандық, жеке басының қауіпсіздігі, сөз бостандығы, мемлекет басқаруында қатысу құқығы және басқа да көптеген құқықтарды бекітеді, олар біздің әлеуметтік және құқықтық ортаымыздың негізі болып табылады.
Ақмола облысындағы Ұлттық орталықтың рөлі және жұмысы
Қазақстан Республикасының Адам құқықтары жөніндегі ұлттық орталығының Ақмола облысындағы өкілдігі азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қамтамасыз етуде маңызды рөл атқарады. Біздің жұмысымыз бірнеше негізгі бағыттарды қамтиды, олар біздің Конституциялық заңымыз «Қазақстан Республикасының Адам құқықтары жөніндегі уәкіл туралы» көрсетілген. Біз облысымыздағы адам құқықтарының жағдайын тұрақты түрде мониторинг жүргізіп, ведомстволық мекемелерге барамыз, азаматтардың құқықтарының бұзылуы туралы ақпарат жинаймыз, олардың жойылуына қатысты ұсыныстар әзірлейміз. Біздің мақсатымыз — проблемалық аймақтарды анықтап, олардың тиімді шешімдерін ұсыну. Сонымен қатар, біз күнделікті құқықтық кеңес береміз, құқықтары бұзылған азаматтарға көмек көрсетеміз. Бұл шағымдар даярлау, соттарда өкілдік ету, мемлекеттік органдармен байланыс орнатуды қамтиды. Мысалы:
Ақмола облысындағы Уәкілдің өкіліне қарт адам электр энергиясын қосу туралы көмек сұрап жүгінді. Айтуынша, ол жалғыз тұрады және еңбек ардагері, сондай-ақ 2-ші топтағы мүгедек.
Маусымның соңында үйіне оралғанда, ол жергілікті энергетика қызметкерлерінің электр энергиясын ажыратып жатқанын көрді. Зейнеткердің жарықты ажыратпау туралы өтініші ескерілмеді.
Омбудсменнің өкілі телефон арқылы энергетика мекемесінің басшысымен сөйлесіп, өтініш берушінің 1 690 теңге қарызы бар екенін анықтады.
Барлық жағдайларды түсінген соң, зейнеткер өкілдің қатысуымен ГЭС-ке барып, қарызды төледі. Сол күні электр энергиясы қосылды, айыппұлсыз.
Тағы бір мысал, Ақмола облысындағы Уәкілдің өкіліне жеке кәсіпкер, ағаш кесу және ағаш өңдеу өнімдерімен айналысатын адам, құқық қорғау органдарының ағашқа тыйым салғаны туралы шағыммен жүгінді. Барлық құжаттар тәртіпте болғанына қарамастан, кәсіпкердің кәсіпорны ұзақ уақыт бойы жұмыс істемеген, ал оған қызметкерлерге жалақы төлеу, несиелерді өтеу, отбасын қамтамасыз ету және салық органдарына есеп беру қажет болды. Тек Омбудсмен өкілінің прокуратурамен бірлескен араласуынан кейін ғана кәсіпкердің дәлелдері тексеріліп, тыйым алынып тасталды. Мамыр айында кәсіпорын жұмысын қайта бастады.
Біздің жұмысымыздың маңызды бөлігі халықтың құқықтық сауаттылығын арттыру болып табылады. Жұмыс ұжымдары, білім беру және денсаулық сақтау мекемелерін аралап, жаңа заңнама туралы түсініктеме беру, семинарлар мен тренингтер ұйымдастыру арқылы азаматтарға олардың құқықтары мен оларды қорғау тәсілдері туралы ақпарат береміз.
Біздің жетістіктер мен қиындықтар
Тәуелсіздік жылдарында Қазақстан адам құқықтарын қорғау саласында айтарлықтай жетістіктерге жетті. Ақмола облысында біз құқық қолдану тәжірибесі мен әлеуметтік саладағы оң өзгерістерді байқаймыз. Біздің мониторинг және аналитикалық күш-жігеріміз проблемаларды анықтап, шешуге көмектеседі, бұл азаматтардың құқықтарын жүзеге асыру шарттарын жақсартуға ықпал етеді.
Дегенмен, бізде белгілі бір қиындықтар да бар. Халықтың құқықтық сауаттылығын үнемі арттыру қажеттілігі, дискриминация көріністерімен күрес, құқық қолдану тәжірибесін жетілдіру — бұл біздің тұрақты назарымызды және жұмысымызды талап етеді. Біз әр адамның өз құқықтары мен бостандықтарын толық көлемде пайдалануына мүмкіндік жасау үшін жұмысымызды жалғастырамыз. Бұл, сонымен қатар, түрмеде отырған адамдар үшін де маңызды. Мысалы, Көкшетау қаласындағы мекемеге барған кезде, сотталған С. жеке қабылдауға өтініш білдірді. Кездесуде сотталған адам 27 желтоқсан 2023 жылдан бері «Модуль-плюс» ЖШС-де жұмыс істеп келгенін айтты, бірақ 13 мамырда оны еңбек шартын бұзу туралы хабарлама алған, бірақ ол бұған дейін оған ешқандай ескерту берілмеген.
Өкіл еңбек инспекциясына сотталған адамның жұмыстан шығарылуын тексеру туралы хат жолдады. Инспекция тексеру нәтижесінде еңбек заңнамасының бұзылғанын растады. Нәтижесінде сотталған адам жұмысқа қайта қабылданды, жұмыссыз отырған уақыт үшін жалақы төленді, ал жұмыс беруші әкімшілік жауапкершілікке тартылды.
Тіпті телефон арқылы да өтініштер түсіп жатады, және жедел жауап беру қажет болса, солай істеу керек. Мысалы, Ақмола облысындағы Омбудсмен өкіліне Ерейментау қаласының тұрғыны жүгінді. Әйел жұмыс істейтін ұйымның басшысы екі ай бойы барлық еңбек ұжымы үшін жалақы төлемегенін хабарлады.
Омбудсменнің өкілі кәсіпкермен заңнаманы және жалақы төлеу міндеттемелерін сақтау туралы түсініктеме жұмыстарын жүргізді. Қабылданған шаралардың нәтижесінде бір миллионнан астам теңге көлеміндегі жалақы қарызы сол күні өтелді. Ұйым қызметкерлерінің құқықтары қалпына келтірілді.
Адам құқықтарының болашағы Ақмола облысында
Конституция күні — бұл мереке ғана емес, сонымен қатар болашақ туралы ойланатын уақыт. Конституцияда негізделген қағидалар болашақта да біздің дамудың негізі болады деп сенеміз. Адам құқықтарын қорғау жұмыстарын жалғастыру, өзгеріп жатқан жағдайларға бейімделу және қоғаммен конструктивті диалогқа ашық болу маңызды.
Барлық Ақмола облысының тұрғындарын адам құқықтарын қорғау процесіне белсене қатысуға, құқық тәртібін сақтауға және әділ әрі тең қоғам құруға атсалысуға шақырамыз. Сіздің қатысуыңыз бен белсенді азаматтық позицияңыз ортақ мақсаттарға жету және Конституцияда бекітілген құқықтарды жүзеге асыруда маңызды үлес болып табылады.
Қорытынды
Бұл айтулы күні адам құқықтарын қорғау мен алға жылжытуға көмектескен әркімге алғыс білдіреміз. Алдымен, түрлі мекемелерді аралау мен жұмысымызға ұдайы көмек көрсететін құқық қорғау ұйымдарына.
Конституция күні біз үшін құқықтар мен бостандықтардың тұрақты қорғауды және құрметтеуді талап ететінін еске салсын.
Конституция күнімен құттықтаймыз, Ақмола облысының қымбатты тұрғындары! Негізгі заңда негізделген әділдік пен теңдік қағидалары бізді еліміздің игілігі үшін жаңа жетістіктер мен құрушы жұмысқа шабыттандыра берсін.
Құрметпен,
Қазақстан Республикасының
Адам құқықтары жөніндегі ұлттық орталығының Ақмола облысындағы өкілдігі