Қазақстан үшін АЭС салудағы маңызды фактор – қауіпсіздік. Халық та алдымен атом қу­ат­ын энергия көзі ретінде пайдаланудың экономикалық және экологиялық тиімділігі қандай деген сұрақтарға қызығушылық танытып отырғаны жасырын емес.

«Айқын» ақпарат

24/09/2024 05:30

355
оқылды

Сондықтан біз елімізде атом электр стансасын салудың артықшылықтары ту­ралы Астана қаласы мәслихатының төрағасы Ерлан Каналимовке бірқатар са­у­ал қойған едік.

– Сіздіңше, Қазақстан үшін АЭС салудың маңыздылығы не?

– 2009 жылдан бері Қазақстан табиғи уран өндіру көлемі бойынша әлемде бірінші орынды иеленіп келеді. 2022 жыл­дың қорытындысы бойынша уран өндірісі 21,3 мың тоннаны құрады. Екінші ор­ын­да – Канада, үшінші орында – Нами­бия және төртінші орында көршіміз – Өз­бек­стан. Ғылыми түрде дәлелденгендей, АЭС құрылысына алғашқы шығындарды есептемегенде, ядролық энергетика – ең эко­номикалық тиімді энергетикалық ше­шім­дердің бірі. Мұндағы электр энергиясын өндіру бағасы газ, көмір не­ме­се мұнай пайдаланатын ЖЭО-ға қарағанда әлдеқайда төмен. Сондай-ақ бұл оң экономикалық әсерді тек жанар-жағармайдың аталған түрлері стансалар маңында орналасқан жағдайда ескеру қажет.

– АЭС салудың еліміз үшін стратегиялық және экономикалық тиімділігі қандай? Ол өзін ақтай ма? Экологиялық зардабы жоқ па?

– Атомдық стансалар – бұл ауа райы жағдайларына тәуелсіз энергия көзі. Күн­нің уақытына, жыл мезгіліне, бұлттылыққа, жаңбырға, желдің күшіне және толқын­дардың биіктігіне қарамастан, сенімді жұмыс істейді. Бұл «жасыл» шешімдерге, мысалы, күн және жел энергиясына қара­ғанда, инвестицияның жақсы қайтарымын қамтамасыз етеді. 

АЭС салудың тағы бір дәлелі – эко­логиялық фактор. Бүгінде бұл біздің еліміз үшін өте маңызды, өйткені көмірмен, таби­ғи газбен жұмыс істейтін электр стансалары атмосфераға көмірқышқыл газын шығарады. Бұл парниктік әсері күшейіп, жер атмосферасының қызуына, климаттық өзгерістерге әкеледі. Біз қазірдің өзінде бұл әсерлерді сезінудеміз: ауа райы­ның өзгеруі, әлемдік мұхит деңгейінің көтерілуі және басқа да құбылыстар болуда. Атом электр стансаларында көмірқышқыл газ шығарындылары өте аз. АЭС өндірген энергия көлемімен салыстырғанда, атмос­фераға басқа энергия көздерінен бөлінетін парниктік газдар аз болады.

– Осыдан 10 жылдан астам уақыт бұрын  елі­мізде «жасыл экономикаға» көшу тұ­жырымдамасы қабылданғаны белгілі. Осы тұжырымдамаға сәйкес қажетті энергияның жартысын жаңартылған қуат көздерінен (жел, күн, су), яғни елдегі балама қуат көзі­нің үлесін 2030 жылға қарай 15 пайызға, ал 2050 жылға қарай 50 пайызға жеткізу көз­делген болатын. Сіздің ойыңызша, қазір бұл тұжырымдаманың орындалуы қалай жүзеге асып жатыр?

– Қазақстан үшін климаттың өзгеруімен күресу басым бағыт болып саналады. Сон­дықтан 2016 жылы еліміз Париж келісіміне қол қойып, 2030 жылға дейін пар­никтік газдар шығарындыларын 1990 жылғы деңгейден 15%-ға төмендету мін­детін алды. Сонымен қатар Президент өз Жолдауында басты міндеттердің бірі ретінде 2060 жылға қарай көміртекті бей­тараптыққа қол жеткізуді белгіледі. Қазір еліміз бірнеше энергия түрлерін, атап айтсақ, жылу энергетикасын, гидро­энер­гетиканы, жаңартылатын энергетиканы, жел энергетикасын және күн энергетикасын пайдаланады. Бұл дегеніміз – Қазақстанда көмірмен жұмыс істейтін электр станса­лары­ның орнын баламалы энергетика көздері ауыстыруы керектігін білдіреді. Алайда әлемде ең сенімдісі, тұрақтысы, әрі ең дамығаны – атом энергетикасы екені даусыз.

– Ал АЭС-ті салуға, оны дұрыс пайда­лануға отандық мамандардың әлеуеті жете ме? Елімізде атомды бейбіт мақсатта пай­да­ланудың алғышарттары қандай деп ойлайсыз?

– Қазақстан табиғи уран қоры бойынша әлемде Аустралиядан кейін екінші орында тұр және 700 мың тонна уранға ие. Көріп отырғаныңыздай, бізде АЭС салуға барлық жағдай бар. Дүниежүзілік ядролық қауым­дастықтың есептеулері бойынша, Өзбекстан Республикасының қойнауында 140 тонна уран рудасы бар. Бұл елді пайдалы қазбалар қоры бойынша әлемде оныншы орынға шы­ғарады. Айтпақшы, Өзбекстанда алғашқы АЭС-ті іске қосу 2029 жылға жос­парланған. Сарапшылардың болжамы бойынша, 2050 жылға қарай Өзбекстанның электр энергиясына қажеттілігі екі есеге өседі. 

Сол сияқты Қазақстан қазірдің өзінде электр энергиясының тапшылығын сезі­нуде және оны көршілес елдерден импорт­тауға мәжбүр. Бұл тікелей жаңа өндірістерді іске қосуға, жұмыс орындарын құруға әсер етеді және бизнестің дамуын тежейді. Электр энергиясы үздіксіз жұмыс істегенде, оның өзіндік құны ең төмен болады. Қазір бұл адамзат үшін басты мәселелердің бірі. Сонымен қатар АЭС салатын барлық ком­пания 60 жылға кепілдік береді. Алайда тәжірибе көрсеткендей, АЭС кем дегенде 80 жыл жұмыс істейді. Ал әрі қарай оны 100 жылға дейін ұзартуға болады. Атом энергиясы – бұл энергияның орасан зор көзі. Бар болғаны 1 келі уран 4%-ға ба­й­ы­т­ыл­ған жағдайда, шамамен 100 тонна жоғары сапалы көмір немесе 60 тонна мұн­ай жағумен бірдей энергия береді.

Тағы бір маңызды артықшылық – кадр мәселесі. Атом электр стансасын салу кезінде шамамен 8 мың адам жұмыспен қамтылуы мүмкін, ал болашақта оның жұ­мыс істеуінде шамамен 2 мың маман қыз­мет атқарады. Халықтың оң шешімі елдегі еңбек нарығына және елдің дамуына оң әсер етеді деп сенемін.

– Дегенмен АЭС радиоактивті қалдық­тарсыз жұмыс істемейтіні шындық, оны қайта өңдеу және сақтау әлемдік деңгейде әлі де шешімін таба қойған жоқ. Сіздіңше, Қазақстан радиоактивті қалдықты қайда, қалай сақтамақ? 

– АЭС-тің жұмыс істеуіне қарағанда құрылысына үлкен қаржы қажет. Бұған қоса, атом стансаларында өндірілген қалдықтардың радиациялық қауіпсіздігін қамтамасыз ету және оларды барлық қажетті процедураны сақтай отырып, сал­қындатылған құрылымдарда сақтау үшін қаражат бөлуі керек. Радиоактивті қалдықтарды сақтау да атом электр стан­салары тап болатын маңызды мәселе. Кур­чатов қаласында 1995 жылы АҚШ-тың ақша­сына радиоактивті қалдықтарды ұзақ мерзімге сақтайтын қойма салынған. Сол Курчатов қаласында радиоактивті қалдық­тарды орталықтандырылған өңдеу пунктін салу жоспарда бар. Бұл жерге Қазақстанның барлық аумағынан қалдықтарды әкеліп, оларды қайта өңдеп, сол жерде сақтауға болады. Парламент атом қауіпсіздігі және қоршаған ортаны қорғау саласында АЭС-ті жобалау, салу және пайдалану үшін қа­таң қауіпсіздік стандарттарын қамтитын заң қабылдауды жоспарлап отыр. Сонымен қатар заң ядролық қалдықтармен жұмыс істейтін операторды анықтайды. АЭС қол­данатын көптеген ел олардың қауіпсізді­гін қамтамасыз ету бойынша әлдеқашан алға жылжыған. Бүгінде атом энергетика­сының дамуының негізгі үрдісі – IV буын ядролық реакторлардың жаңа түрлерін пайдалануға ұмтылу болып отыр.

– 6 қазанда өтетін референдумда халық­тың таңдауы маңызды екені түсінікті. Жа­л­пы, референдумаға дайындық жұмыстары қалай жүргізіліп жатыр?

– Елдегі саяси партиялар мен қоғамдық ұйымдар 4 қыркүйекте АЭС құрылысына қолдау білдіріп, Халықтық штабқа бірікті. Штабқа 6 саяси партиядан 250 өкіл және шамамен 20 республикалық қоғамдық бірл­естік кірді. Штаб отырыстарының бірінде Парламент Мәжілісінің Спикері, «AMANAT» партиясының Төрағасы Ерлан Қошанов Қазақстанның 2060 жылға қарай көміртекті бейтараптыққа қол жеткізу міндеттемелерін қабылдағанын атап өтті. Яғни, болашақта біздің көмір технология­ларын қолдану арқылы өндірілген тауар­лары­мыз­ға әлемдік нарықта қосымша салық салынатын болады. Қазір еліміздегі электр энергиясының 70%-ы көмір стансаларынан алынатынын ескерсек, бұл тұрғыда АЭС отандық тауар өндірушілер үшін әлемдік нарыққа шығудың трамплині болады. Сондықтан елорда тұрғындарына үндеу жасағым келеді. АЭС құрылысы бойынша республикалық референдумға белсенді қатысуға шақырамын. 6 қазанда біз бәріміз ел тағдырын келесі ондаған жылдарға айқындайтын маңызды шешім қабыл­даймыз. Біз шынымен үлкен әрі жауапты таң­даудың алдында тұрмыз!

– Әңгімеңізге рақмет!

Сұхбаттасқан 

Тілекгүл ЕСДӘУЛЕТ

Қауіпсіздік АЭС Атом электр станциясы Ерлан Каналимов энергия көзі

Жаңа қан тобы анықталды: Ғалымдар 50 жыл бойы шешілмей келген жұмбақтың сырын аштыӘкесі зорлаған 15 жастағы қыздың анасы күйеуін кешіріп, арызын қайтарып алдыМейрамбек Бесбаевтың әйелі үшінші сәбиіне қатысты жазба жарияладыАлматы облысында жол апатынан 3 адам көз жұмдыҚазақстанда тексеру комиссиялары таратылмақАлматы полициясы құқық бұзушылықтың алдын алу шараларын күшейтті

ЖАҢАЛЫҚТАРA-NEWSPAPERӘЛЕУМЕТСҰХБАТ

АЭС салу мәселесіне қатысты референдумның маңызы мен мәні талқыланды

Іс-шаралар барысында АЭС салу мәселесіне қатысты референдумның маңызы мен мәні талқыланды.

Рая Мінап

24/09/2024 15:50

3
оқылды

АЭС салуды қолдау жөніндегі халық штабының жұмысы бүгін Павлодар облысында жалғасты. Сенат Төрағасы Мәулен Әшімбаев бастаған депутаттар, сарапшылар және қоғам қайраткерлері Ақсу, Павлодар қалаларында болып, энергетикалық корпорацияның ұжымымен, сондай-ақ, металлургия саласында еңбек ететін мамандармен кездесті. Штаб мүшелері сарапшылар қауымдастығымен және белсенді жастармен де жүздесті. Іс-шаралар барысында АЭС салу мәселесіне қатысты референдумның маңызы мен мәні талқыланды.

Еуразиялық энергетикалық корпорациясының және Қазақстан алюминийі компаниясының ұжымдарымен кездесулерде Штаб мүшелері энергетика саласындағы маңызды проблемаларға, нақты айтқанда, оның тапшылығына және электр стансаларының тозуы мен импортқа тәуелділік мәселелеріне жан-жақты тоқталды.

Сенат Төрағасы атап өткендей, Қазақстан жан басына шаққандағы көмірқышқыл газының шығарындылары бойынша әлемде алдыңғы орындардың бірін алады. Осы орайда елімізде көміртегі қалдығын азайту үшін өндіріске инновацияны кеңінен енгізудің маңызы зор. Бұл ретте елдегі энергия тапшылығын ауаға көмірқышқыл газын барынша аз шығаратын энергия көздері арқылы шешу мәселесі өте өзекті.

«Президентіміз Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаевтың мақұлдауымен 6 қазанда елімізде АЭС салу мәселесіне қатысты республикалық референдум өтеді. Референдумның маңызы мен міндеттерін жан-жақты түсіндіру үшін Халық штабы құрылды. Оның құрамында депутаттар, партиялар мен түрлі ұйымдар және ел ертеңіне бей-жай қарамайтын белсенді азаматтар бар. Қазіргі таңда елімізде жұмыс істеп тұрған көмір стансаларының тозу деңгейі шамамен 70 пайызға жетті. Әрине, еліміз табиғи ресурстарға бай. Дегенмен, олардың көпшілігі қайта қалпына келмейтін ресурстар екенін ескеруіміз керек. Яғни олардың қоры шексіз емес. Сондықтан елдің жарқын болашағын қамтамасыз ететін, ертеңгі күнге деген сенімді арттыратын тұрақты және қауіпсіз энергия көзі қажет. Бұл ретте дәл осы атом электр стансасы ұзақ жылдар бойы энергиямен қамтамасыз ететін әлеуетке ие», – деді Мәулен Әшімбаев.

Сонымен қатар Штаб мүшелері Жастар бастамаларын дамыту орталығында өңірдің белсенді жастарымен кездесті. Сенат Төрағасы жас буынды қолдау мемлекеттік саясаттың басым бағыты екенін тілге тиек етіп, осы саладағы реформалардың мәніне назар аударды. Палата Спикері ел болашағына ықпал ететін мәселе күн тәртібіне шығарылған референдумға жастардың белсенді қатысуы маңызды рөл атқаратынын айтты.

Штаб мүшелері өңірдегі сарапшылар қауымдастығымен кездесуде жалпыұлттық референдум елдің дамуы жолында шешуші мәнге ие екеніне тоқталып өтті. Сұхбат кезінде АЭС-тің елге берер игілігін халыққа сапалы әрі жан-жақты түсіндірудің маңызды екені де айтылды.

«Қазақстанның энергетикалық қауіпсіздігін нығайту жолында өз атом электр стансасын салу мәселесі өте өзекті. Мұндай жоба мыңдаған жаңа жұмыс орнын ашуға мүмкіндік береді. Сондай-ақ еліміздің электр энергиясының импортына тәуелділікті азайту бағытына да мультипликативті әсер етеді. Мұндай қадам жоғары білікті мамандар даярлауға, Қазақстан экономикасының инновация мен ғылымды қажет етуін арттыруға да тың серпін беретіні анық», – деп, Мәулен Әшімбаев кездесуге қатысушыларды Мемлекет басшысының АЭС салу туралы бастамасын қолдауға, сол арқылы елдің дамуына өз үлестерін қосуға шақырды.

Халықтық штабтың баспасөз қызметі

Суретті түсірген Әли Ғалым

Дайындаған: «Nur Media» ЖШС.

Тапсырыс беруші: М. Ж. Оспанов

«AMANAT» партиясы» ҚБ қаражаты есебінен төленді

Қауіпсіздік АЭС Атом электр станциясы Ерлан Каналимов энергия көзі

Жаңа қан тобы анықталды: Ғалымдар 50 жыл бойы шешілмей келген жұмбақтың сырын аштыӘкесі зорлаған 15 жастағы қыздың анасы күйеуін кешіріп, арызын қайтарып алдыМейрамбек Бесбаевтың әйелі үшінші сәбиіне қатысты жазба жарияладыАлматы облысында жол апатынан 3 адам көз жұмдыҚазақстанда тексеру комиссиялары таратылмақАлматы полициясы құқық бұзушылықтың алдын алу шараларын күшейтті

Бүгін TRENDS

1. Ауа райы болжамы: «Жаңбырдың соңы қарға ұласып, -7 градусқа дейін суытады»  4,834
2. «Сыра ішкен жоқпын»: Мақпал Жүнісова басынан өткен оқиға туралы айтты  4,708
3. Баян Алагөзова Дана Орманбаеваның үстінен шағым түсіріп, сотта жеңіске жетті  1,434
4. Бірінші курс студенттері қыркүйекте стипендия алмайды  1,361